China vocht als het koud werd

Bron: 2 augustus 2007

Bijna alle gewapende conflicten van de laatste duizend jaar in China vielen in koude periodes.
Temperatuurdaling bracht voedselschaarste en dat leidde tot oorlog.

Door onze redacteur Dirk Vlasblom - Rotterdam, 2 augustus 2007.

De temperatuur op aarde stijgt, daarover zijn de meeste wetenschappers het eens. Die opwarming heeft uiteenlopende gevolgen in verschillende delen van de wereld. Stortregens op het ene continent gaan gepaard gaan met zandstormen elders. Het Intergouvernementele Panel voor Klimaatverandering (IPCC) houdt er ernstig rekening mee dat de huidige opwarming migratiestromen op gang zal brengen van voedselarme naar voedselrijke gebieden en conflicten zal ontketenen om schaarse hulpbronnen.

Historici en antropologen hebben klimaatverandering al eerder in verband gebracht met oorlogen.

Landbouwsamenlevingen zijn afhankelijk van het weer en zijn kwetsbaar voor temperatuurschommelingen.

In pre-industrieel Europa en in China zouden perioden van afkoeling hebben geleid tot afnemende oogsten en massale veesterfte. Onder een dergelijke ecologische druk zouden oorlogen het uiterste middel zijn geweest om schaarse hulpbronnen te herverdelen. Toch was nooit kwantitatief onderzoek gedaan naar dit verband. Vier onderzoekers, onder leiding van geograaf David Zhang van de University of Hongkong, hebben deze hypothese nu getoetst. Hun bevindingen stonden onlangs in het tijdschrift Human Ecology (2007/35).

De vier vergeleken het temperatuurverloop in het vorige millennium voor het oostelijk deel van China, waar vanouds het meeste voedsel wordt verbouwd, met bronnenmateriaal over oorlogvoering in diezelfde periode. Die temperatuurreeksen zijn beschikbaar.

Ze zijn gereconstrueerd aan de hand van boomringen, koraal, boorkernen uit ijs, boorgaten en geschreven bronnen. Van 1000 tot 1911 woedden in oostelijk China 899 oorlogen. Die zijn tot in details gedocumenteerd, onder meer in oude kronieken. De Chinese Commissie voor Militaire Geschiedenis heeft al die gegevens verzameld en gebundeld.

Zhangs team classificeerde elk decennium als een periode met zeer veel (30 of meer), veel (15 tot 30) of weinig (minder dan 15) gewapende conflicten. In het afgelopen millennium laten klimaatgegevens voor het noordelijk halfrond zes cycli zien van afwisselend koude en warme perioden. Oogsten en veestapels slonken als de temperatuur daalde.

Pieken in oorlogvoering en de val van keizerlijke dynastieën vielen bijna altijd in koude periodes.

Oorlogvoering begon 10 tot 30 jaar na het invallen van de kou. De onderzoekers schrijven dit toe aan de slinkende landbouwproductie als gevolg van afkoeling. Het afnemende voedselaanbod was niet toereikend om de in voorafgaande warme periodes gegroeide bevolking te voeden en dit leidde tot boerenopstanden, invallen van nomaden, stammenoorlogen en conflicten met buurstaten. „De resultaten verrasten me”, zegt David Zhang in het tijdschrift Nature. „Ik kreeg het gevoel dat mensen nog steeds dieren zijn.”

Volgens Zhang kan de huidige klimaatverandering soortgelijke gevolgen hebben. „Gebieden die rijk zijn aan natuurlijke hulpbronnen en streken die daar juist gebrek aan hebben, kunnen brandhaarden worden.” „Dat klimaatverandering en oorlog samengaan, is logisch”, reageert econoom Gary Yohe van Wesleyean University in Connecticut, een lid van het IPCC, in Nature.

Ook hij is van mening dat tekorten en migraties als gevolg van klimaatverandering kunnen leiden tot spanningen en oorlog. „Er is een lange geschiedenis van staten die andere staten binnenvallen om aan hulpbronnen te komen.”

Volgens sinoloog Rudolf Wagner van de Universiteit van Heidelberg waren ongunstige weersomstandigheden waarschijnlijk één van de factoren die hebben bijgedragen aan oorlogvoering in China. „Zeker in extreme gevallen zit daar iets in ” zegt Wagner in Nature, „maar organisatorische, sociale en politieke factoren – zoals de mate waarin regeringen hun grondgebied controleerden en de manier waarop zij hun mensen behandelden – zijn ook van belang.

Zhangs artikel is interessant, maar een beetje overtrokken.”